De startbaan ligt achter je. Tijd om even te ontspannen.
Maar als je dan hoog in de lucht je hoofdleuning even wilt verstellen, pak je de tenen van je achterbuurman vast.
Steeds meer mensen gedragen zich op vliegvelden en in vliegtuigen alsof ze thuis zijn. En dat wekt irritaties op. Tijd om de reis-etiquette eens onder de loep te nemen.
Blootsvoets vliegen is niet het enige voorbeeld. Ook gezichtsmaskers en proviand worden tegenwoordig op lange reizen uit de handbagage gehaald. Om over luide muziek en breed uitgevouwen kranten nog maar te zwijgen.
Maar waarom gedragen mensen zich op vliegvelden en in vliegtuigen steeds vaker zoals in hun eigen slaapkamer? Is het onverschilligheid? Of is het ergernis over de steeds kleiner wordende stoelen?
Smartphones en tablets
Psychologen en antropologen wijten het volgens The New York Times aan de onze smartphones en tablets. Omdat we daarmee steeds eenvoudiger persoonlijke gesprekken in de openbare ruimte kunnen voeren, wordt het onderscheid tussen privé en openbaar steeds vager.
Vroeger praatten passagiers tijdens de vlucht met elkaar en aten ze gezamenlijk, tegenwoordig eten passagiers wanneer het hun uitkomt en verliezen ze zich in hun iPads. "Het is niet langer een sociale happening'', aldus professor Low. "Je zet een koptelefoon op en je bent in je eigen wereld."
Het leven in twee werelden tegelijk, de fysieke en de virtuele, leidt tot meer spanningen. "In onze extreem mobiele wereld zoeken mensen naar manieren om zich te ontspannen," verklaart Setha M. Low, directrice van de Public Space Research Group van de City University of New York het fenomeen.
Wat is publiek, wat is privé
Hoewel we soortgelijk gedrag ook vertonen in parken, winkelcentra en restaurants, doen we er tijdens het reizen nog een schepje bovenop. Door onze spullen rondom ons te verspreiden bakenen we ons territorium af.
In 1940 beschreef psycholoog John B. Calhoun dit fenomeen al met 'defensable space': openbare ruimte waar we persoonlijke ruimte van proberen te maken. Een goed voorbeeld hiervan is de treinreiziger die zijn tas op de lege stoel naast zich plaatst.
Problemen ontstaan als de perceptie van wat publieke en wat privéruimte is niet overeenkomen. En dan gaat het niet uitsluitend om de fysieke afstand tot de ander. Volgens antropoloog Edward T. Hall spelen bijvoorbeeld ook visuele factoren en temperatuur hierbij een rol.
Hoe moet het dan wel?
Lizzy Post, co-auteur van Emily Post's Etiquette, 18th edition, laat er geen gras over groeien: "Blote voeten zijn ongewenst." Haar betovergrootmoeder Emily schreef in 1922 het boek Etiquette. Daarin formuleerde ze etiquette als "niets doen dat de anderen kan irriteren of kwetsen, zowel thuis als op reis."
Maar niet alleen over het uittrekken van schoenen en sokken, ook over ander gedrag, zoals het gebruik van parfum, heeft Post een mening. "Omdat je tijdens een reis meer transpireert, wordt zelfs de lichtste parfum versterkt." Geen zware geuren gebruiken aan boord dus.
Post: "Ook je haar borstelen en je nagels vijlen zijn ongepast als je dicht bij iemand zit. Doe dat dus in het toilet of wacht tot je het vliegtuig hebt verlaten." Ook wie zich even lekker wil uitrekken, kan daarvoor volgens post het beste het toilet opzoeken.
Rugleuning verstellen
Natuurlijk, op lange vluchten is het heerlijk om de rugleuning van de stoel even te verstellen. Als je dat al doet, vraag het dan eerst even aan je achterbuurman, is Post's advies. Benadruk dan ook even dat je niet van plan bent om dat de hele vlucht te doen.
Luid praten en het vastpakken van de hoofdsteun van de passagier voor je zijn uit den boze. "En probeer ellebooggevechten te vermijden", adviseert Post. Ze besluit met een algemeen advies. "Als je je ergert aan het gedrag van een medepassagier , roep er een steward of stewardess bij."
Als we allemaal iets meer rekening met elkaar houden, wordt het vliegen voor iedereen weer iets leuker. En onthoud: niemand is perfect. Daar kan zakenvrouw Dawn Bozulich uit Los Angeles over meepraten.
"Ik zat op een vlucht een keer naast een non", zegt de tegen The New York Times. "Wie denkt dat zij de ideale passagier was, heeft het mis. Ze claimde schaamteloos de middelste armleuning gedurende de hele vlucht."